بررسی علت سکته مغزی و پیشگیری از آن میتواند تا حدود زیادی مانع این بیماری شود. در هر چهل ثانیه، در نقطهای از دنیا بیماری سکته مغزی اعضای یک خانواده را به ترس و دلهره میاندازد و آنها را راهی بیمارستان میکند. سکته مغزی که اغلب به عنوان “حمله مغزی” از آن یاد میشود،، قاتل خاموش و خطرناکی است که هرساله طیف وسیعی از جوانان، نوجوانان، افراد میانسال و حتی افراد سالم را درگیر کرده و کیفیت زندگی را به طرز وحشتناکی کاهش میدهد.
این بیماری، یک وضعیت اورژانسی برای فرد است که معمولا به طور کاملا ناگهانی و زمانی اتفاق میافتد که جریان خون در بخشی از مغز مختل شود.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی معادل حمله مغزی است و زمانی اتفاق میافتد که مسیر رگهای خونی در مغز مسدود شده و یا یکی از رگهای خونی مغز پاره شود. در این بیماری، بخشهایی از مغز فرد مبتلا دچار آسیب یا مرگ سلولهای مغزی شده و بافت مغز کارآیی خود را از دست میدهد.
علت سکته مغزی به عواملی متعددی بستگی دارد و به مرور اتفاق میافتد و ناگهان موجب پارگی یا گرفتگی رگی در مغز میشود.
در این شرایط، پس از نرسیدن اکسیژن کافی به بافت و سلولهای مغزی، آن قسمت از ناحیه آسیب دیده که عملکرد بدن را کنترل میکند، کاملا از کار میافتد. سکته مغزی یک وضعیت پیچیده و مهم اورژانسی است. از این رو، اگر علائم سکته مغزی را در یکی از اعضای خانواده خود مشاهده کردید، به سرعت فرد را به بیمارستان یا نزدیکترین مرکز درمانی منتقل نمایید.
مهمترین علت سکته مغزی چیست؟
براساس نظر محققان و متخصصان مغز و اعصاب، آگاهی پیدا کردن از علت بروز سکته مغزی در افراد به خودیِ خود یک راهکار مناسب برای پیشگیری از این بیماری محسوب میشود. به صورت کلی، مکانیسمهای متفاوتی منجر به بروز سکته مغزی میشوند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic)
شایعترین نوع سکته مغزی است و زمانی اتفاق میافتد که رگهای خونی که وظیفه خونرسانی به مغز را بر عهده دارند، به طور کامل مسدود میشوند. مسدود شدن یا تنگ شدن عروق خونی معمولا به دلیل تجمعات رسوب چربی در جداره عروق ایجاد میشود. در این شرایط، لختههای خون در قسمت تنگی عروق جمع شده و باعث انسداد میشوند.
سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic)
این نوع سکته مغزی معمولا در اثر پارگی یکی از رگهای خونی در مغز اتفاق میافتد و باعث نشت خون به بافتهای اطراف مغز میشود. در سکته مغزی هموراژیک، اکسیژن کافی به منطقه آسیب دیده نمیرسد و عدم اکسیژن رسانی و خونریزی شدید منجر به آسیب مغزی یا مرگ خواهد شد.
سکته مغزی ممکن است موجب افتادگی و فلج صورت شود.
حمله ایسکمیک گذرای مغز
(TIA) این نوع سکته مغزی که اغلب به آن سکته مغزی کوچک نیز گفته میشود،یک اختلال موقت و زودگذر در فرآیند خونرسانی به مغز است که معمولا آسیب دائمی ایجاد نمیکند، اما علامت هشداری از بروز سکته مغزی بزرگ خواهند بود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند؟
به این نکته توجه داشته باشید که بیماری سکته مغزی میتواند در تمام طیفهای سنی افراد مختلف را درگیر کند، اما برخی از افراد بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی قرار دارند:
افرادی که از فشار خون بالا رنج میبرند
براساس تحقیقات، فشار خون بالا، مهمترین عامل خطر بروز سکته مغزی است؛ چرا که به مرور زمان میتواند به رگهای خونی مغز آسیب برساند و خطر انسداد یا پارگی را افزایش دهد.
افراد چاق و دارای رژیم غذایی نامناسب
اضافه وزن مفرط و مصرف رژیم غذایی ناسالم عامل ایجاد بیماریهایی همچون فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و مشکلات قلب و عروق است که همه این موارد از عوامل پرخطر بروز سکته مغزی به شمار میآیند. از طرفی، مصرف بیش از اندازه الکل، عدم تحرک کافی و پیروی نکردن از یک رژیم غذایی اصولی بیشتر از حالت عادی افراد را در معرض بیماری سکته مغزی قرار میدهد.
افراد دیابتی
اگر توجه کرده باشید، اغلب افراد دیابتی با مشکلاتی همچون فشار خون بالا و چاقی دست و پنجه نرم میکنند. از این رو، این دو عامل افراد دیابتی را در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی قرار میدهد.
افرادی که دچار مشکلات قلب و عروق هستند
مشکلات قلبی از جمله فیبریلاسیون دهلیزی که باعث نامنظم و غیرطبیعی شدن ضربان قلب میشود، احتمال لخته شدن خون در مغز را بالا برده و باعث سکته مغزی خواهد شد.
سابقه خانوادگی
اگر در خانواده خود فردی به بیماری سکته مغزی دچار شده است، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده بیشتر است. براساس تحقیقات انجام شده در مورد سکته مغزی، سابقه خانوادگی حساسیت افراد را نسبت به این بیماری افزایش میدهد.
افرادی که سیگار میکشند
سیگار کشیدن، رگهای خونی را باریک میکند و فشار خون را بالا میبرد. گذشته از آن، با بالا رفتن فشار خون، احتمال لخته شدن خون در فرد افزایش یافته و در نتیجه احتمال بروز سکته مغزی در او بالا میرود.
افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
جنسیت
با وجود اینکه سکته مغزی هر دو جنس خانم و آقا را تحت تاثیر قرار میدهد، زنان به ویژه در دوران بارداری و زایمان به دلیل عوامل خطر بیشتر در معرض بروز سکته مغزی قرار دارند.
افرادی که سکته قبلی مغزی یا حمله ایسکمیک گذرای مغز را تجربه کردهاند
داشتن سابقه سکته مغزی یا حمله مغزی زود گذر، ریسک بروز سکته مغزی مجدد را بسیار بالا میبرد. اگر جزو این دسته از افراد هستید، حتما جهت چکاب به صورت ماهانه به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
افراد میانسال
خطر سکته مغزی با افزایش سن بیشتر میشود. پس از سن ۵۵ سالگی، بروز سکته مغزی در افراد برای هر دهه دو برابر است. از این رو، افرادی که در سنین بالای ۵۰ سال هستند، بایستی بیشتر مراقب خودشان باشند.
افراد بالای ۵۰ سال بیشتر باید مراقب تغذیه و سلامتی خود باشند تا دچار سکته مغزی نشوند.
چگونه از بروز سکته مغزی پیشگیری کنیم!
پیشگیری کردن از سکته مغزی به آگاهی ما از فاکتورهای خطرناک این بیماری بستگی دارد. به بیان سادهتر، اگر ما بدانیم که دقیقا چه عوامل و کارهایی احتمال بروز سکته مغزی را افزایش میدهند، در مسیر پیشگیری موفقتر عمل خواهیم کرد. در ادامه راهکارهایی به شما پیشنهاد میدهیم که میتوانند ریسک ابتلای شما به این بیماری را پایین بیاورند:
کنترل فشار خون
استفاده از یک رژیم غذایی مناسب که در آن غذاها به صورت اصولی انتخاب شدهاند به کنترل فشار خون در افراد دارای سابقه بسیار کمک میکند. از طرفی، تغییر شیوه زندگی و در صورت نیاز استفاده از داروهای فشار خون با تجویز پزشک نیز در کنترل این عامل پرخطر سکته مغزی نقش مهمی ایفا میکند.
فشار خون بالا یکی از علتهای شایع سکته مغزی میباشد به همین دلیل به طور مرتب فشار خون خود را کنترل کنید.
ترک سیگار
یکی از موثرترین راههای جلوگیری از لخته شدن رگهای خونی در مغز ترک کردن سیگار یا قلیان است. اگر خواهان سلامتی، بالا بردن کیفیت زندگی خود و کاهش سکتههای قلبی و مغزی هستید، سیگار را ترک کنید.
پیروی از رژیم غذایی سالم
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، داشتن یک رژیم غذایی مناسب به کنترل انواع بیماریها از جمله دیابت، فشار خون و مشکلات قلب و عروق کمک میکند. استفاده از یک رژیم غذایی غنی از میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئینهای بدون چربی و در عین حال محدود کردن نمک و چربیهای اشباع شده در غذاها، خطر بروز سکته مغزی را در شما به حداقل ممکن میرساند.
متاسفانه افراد چاق بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند و باید با یک رژیم لاغری اصولی، آهسته و پیوسته وزن خود را کم کنند.
فعالیت بدنی منظم
براساس تحقیقات محققان آمریکایی، کم تحرکی عامل بروز سکته مغزی در افراد است. بنابراین، با داشتن فعالیت بدنی منظم از جمله ورزش پیاده روی یا باشگاه، به کنترل وزن، کنترل فشار خون و سلامت قلب و عروق خود کمک کنید.
تغذیه سالم و کم چرب و نمک در کنار ورزش وتحرک روزانه از مهمترین روشهای جلوگیری از سکته مغزی است.
عدم مصرف الکل و نوشیدنیهای الکلی
اگر از الکل یا نوشیدنیهای الکلی استفاده میکنید، مصرف آنها را محدود کنید یا به طور کلی کنار بگذارید. بر طبق تحقیقات پژوهشگران، نوشیدنیهای الکلی، احتمال بروز سکته مغزی را تا ۳۵ درصد در افراد مختلف افزایش میدهد، چرا که باعث نامنظم شدن ضربان قلب، فشار خون بالا، مشکلات قلبی و دیابت خواهد شد.
علائم سکته مغزی چیست؟
توجه به زمان در بیماری سکته مغزی بسیار حائز اهمیت است. به بیان سادهتر، هرچقدر سریعتر علائم این بیماری را تشخیص دهید، شانس آسیب و عوارض ناشی از آن را به حداقل ممکن میرسانید. علائم و نشانههای سکته مغزی اغلب بدون هشدار ظاهر میشوند. اما برخی از علائم و نشانههای رایج این بیماری عبارتند از:
سردرد و از دست دادن قدرت تکلم از نشانههای شایع سکته مغزی است.
گیجی از جمله مشکل در تکلم و درک گفتار دیگران
سردرد که با استفراغ، ناتوانی در حرکت و یا تغییرات هوشیاری همراه باشد.
مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
مشکل در راه رفتن ؛ داشتن سرگیجه و عدم هماهنگی اعضای بدن
فلج یا ضعف در یک قسمت یا دو طرف بدن
یادگیری مخفف FAST راهکار خوبی برای به خاطر سپردن علائم سکته مغزی است. این موضوع میتواند به شما کمک کند تا سریعتر به دنبال درمان علائم سکته مغزی باشید:
F (افتادگی صورت در یک قسمت یا هر دو طرف): اگر فرد بخواهد لبخند بزند آیا یک طرف صورتش آویزان میشود یا مشکلی ندارد؟!
A ( ضعف بازوها): آیا فرد میتواند هر دو دست خود را بالا و پایین بیاورد یا یک بازو را به سمت پایین حرکت دهد یا خیر؟!
S(اختلال در تکلم): آیا فرد مبتلا میتواند یک عبارت ساده را تکرار کند یا اینکه گفتار و کلمات او نامفهوم و غیر عادی است؟
T( زمان اقدام) : در صورت بروز هر یک از علائم بالا، فورا با اورژانس یا نزدیکترین مرکز درمانی تماس بگیرید. یادتان باشد که زمان اقدام در سکته مغزی بسیار مهم است و نتیجه ماجرا به سرعت دریافت درمان بستگی دارد. اگر در رساندن بیمار مبتلا تعلل کمتری داشته باشید، از آسیبهای جبران ناپذیر او در آینده جلوگیری خواهید کرد.
زمانی که علائم سکته مغزی را حس کردید سریعا به اورژانس اطلاع دهید.
آنچه از مقاله سکته مغزی آموختیم:
علت سکته مغزی مسدود شدن جریان خون به مغز(سکته مغزی ایسکمیک) یا خونریزی ناگهانی در مغز(سکته مغزی هموراژیک) است. با داشتن دانش، آگاهی و اقدامات پیشگیرانه در مورد سکته مغزی میتوانید خطر بروز این بیماری را تا ۸۰ درصد کاهش دهید. فشار خون عامل اصلی بروز سکته مغزی در افراد است. از این رو، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، چکاب ماهانه( به خصوص در افراد دارای سابقه خانوادگی) و در صورت نیاز تجویز داروی فشار خون، ریسک ابتلا به این بیماری به مرور زمان کمتر خواهد شد.
منابع:
medicalnewstoday.com
stroke.org
mayoclinic.org